Bevlogenheid is besmettelijk

De huidige coronaperiode is een unieke situatie, die extra druk zet op docenten in het primair onderwijs. Toch is er veel kennis en onderzoek over werkdruk, waarmee je als schoolleider direct aan de slag kunt gaan. Vooral nu de scholen weer geleidelijk de deuren openen. De meeste mensen denken bij werkdruk alleen aan overbelasting. Maar werkdruk heeft te maken met veel meer aspecten, zoals autonomie, zingeving en bevlogenheid. En wat is nou het mooiste aan een bevlogen schoolleider? Die besmet zijn hele team hiermee.

Wilmar Schaufeli – hoogleraar Arbeids- en organisatiepsychologie aan de Universiteit Utrecht (UU) en de KU Leuven, België.

Uit onderzoek blijkt dat bevlogenheid besmettelijk is. Als je als schoolleider zelf bevlogen bent, nemen je team en docenten die energie en dat gedrag over. Nu je je als schoolleider in het primair onderwijs voorbereidt op een geleidelijke terugkeer naar de scholen, is het dus extra belangrijk om oog te houden voor je eigen bevlogenheid én die van anderen. Maar hoe pak je dat aan?

Fundamentele behoeften

Bevlogenheid kun je als schoolleider dus aanjagen. Uit de Zelf-Determinatie theorie blijkt dat er dan wel aan een aantal fundamentele psychologische behoeften moet worden voldaan. Als dat niet het geval is, dan is de kans groot dat mensen last krijgen van burn-outklachten. In totaal gaat het om vier fundamentele behoeften. Ten eerste hebben mensen behoefte aan autonomie, dat wil zeggen dat ze zoveel mogelijk zelf beslissingen kunnen nemen. Ten tweede hebben mensen behoefte aan zingeving, ze willen graag dingen doen op het werk die zin en betekenis hebben. Ten derde willen mensen groeien, zich ontwikkelen en competenties vergroten. Tot slot is er verbondenheid: samen in een team overleggen en samenwerken. Als schoolleider kun je sturen op deze vier fundamentele behoeften.

Autonomie is het kernwoord

Vooral autonomie is op dit moment een interessant gegeven. Mensen hebben door het thuiswerken het gevoel dat ze meer autonomie hebben. Ze kunnen bijvoorbeeld even een kopje koffie tussendoor drinken, hun eigen schema maken. Tegelijkertijd is het belangrijk dat ze structuur houden. Iemand die nauwgezet, doelgeoriënteerd en gedisciplineerd is, heeft daar waarschijnlijk niet veel moeite mee. Maar sommige anderen kunnen dat juist heel lastig vinden. Daarin kun je als schoolleider ondersteunen. Als je mensen kunt leren zelf structuur aan te brengen, vergroot je hun autonomie. Stimuleer collega’s om van elkaar te leren en geef richting en steun.

Indirect energiebronnen verhogen

Door energiebronnen te verhogen, zijn mensen beter in staat om met werkdruk om te gaan. Bij energiebronnen kun je denken aan de sociale component. Mensen kunnen zich nu geïsoleerd voelen. Organiseer contactmomenten, bel mensen op en vraag hoe het met ze gaat. Naast deze sociale component is taakafbakening heel belangrijk. Verschaf helderheid in rollen en taakverdeling. Zorg ervoor dat mensen weten wat er wel, maar ook juist wat er niet van ze verwacht wordt. Ten derde moet je proberen onzekerheid weg te nemen. Dat is een lastige, want als schoolleider kun je ook niet in de toekomst kijken. Vaak heb je wel meer informatie die niet algemeen bekend is van bijvoorbeeld het schoolbestuur of het ministerie. Houd die communicatielijnen naar je team open, vooral nu.

Individuele behoeften

Ieder mens is anders en de energiebronnen verschillen dus ook per persoon. Als je weet welke energiebronnen jouw collega’s nodig hebben om hun werk met bevlogenheid te kunnen doen, kun je ze als schoolleider hierin stimuleren en faciliteren. Naarmate je meer energiebronnen ter beschikking stelt, gaat de bevlogenheid omhoog

Vertrouwen en constant aanstaan

Leidinggevenden vinden het vaak lastig om mensen te vertrouwen. Nou blijkt juist dat mensen thuis eerder geneigd zijn teveel te doen dan te weinig. Daar komt nog eens bij dat bepaalde persoonlijkheden bepaalde beroepen kiezen. In het onderwijs gaan over het algemeen mensen werken die veel voor anderen willen betekenen. Ze willen er zijn voor hun leerlingen, ze helpen en ze dingen leren. Ze trappen dan ook snel in de valkuil van het niet kunnen stoppen. Als ze daarbij ook nog eens geneigd zijn om hard te werken en altijd door te gaan, is de rem er helemaal af als ze thuis zitten. Als schoolleider is het dan heel belangrijk om grenzen aan te geven.

Competenties en zingeving stimuleren

Iedereen zit nu in een leertraject. Als schoolleider kun je mensen stimuleren van elkaar te leren en elkaar tips te geven. Het gaat niet alleen om leren digitaal te werken en les te geven. Sommige mensen hebben nu misschien wel meer tijd om zich te leren te ontwikkelen. Zingeving heeft heel erg te maken met inspireren. Geef als schoolleider je team het gevoel dat je er met z’n allen voor staat en dat je de klus als team klaart.

Bevlogenheid meten

Op de website www.energiekompas.nl kun je een vragenlijst invullen aan de hand waarvan de energiebronnen en bevlogenheid gemeten worden. Als je de vragenlijst invult krijg je op individueel niveau teruggekoppeld wat je niveau van burn-out is en hoe het ervoor staat met je energiebronnen, stressoren en mate van bevlogenheid. Normaal gesproken is dit een betaalde dienst, maar tijdens de coronaperiode is de test gratis beschikbaar gesteld. Vergeet natuurlijk niet om ook jezelf te monitoren.