Leiderschap bij werkdruk

Blog van Ellen Feller, procesbegeleider Samenwerken aan werkdruk in het primair onderwijs

Vooral werknemers met een hoge werkdruk die bovendien weinig steun van hun leidinggevende ervaren, hebben een hoog risico op een burn-out. Uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden van TNO en het CBS blijkt dat maar liefst 45 procent van hen burn-out klachten heeft. Dit tegenover 18 procent van de werknemers die wel vinden dat ze deze steun krijgen.

Eén van de taken van de schoolleiding is dan ook te zorgen dat de medewerkers steun ervaren bij het uitvoeren van hun werk. Zodat de medewerker op een (fysiek en psychisch) gezonde manier het werk met de kinderen kan doen, dat is waar het om gaat. Dat is gemakkelijk gezegd, maar wat staat de leidinggevende dan precies te doen?

‘Ik geloof in proactief te werk te gaan. Als ik in de wandelgangen collega’s hoor praten over de werkdruk, dan stap ik op hen af en ga het gesprek aan.’

Monica Tolenaar

Werkdruk uit de taboesfeer

Monica Tolenaar is directeur van de St. Josephschool in Leiden, een van de pilotscholen die ik een jaar lang begeleid op het gebied van werkdruk. Monica is actief in de werkgroep ‘Samenwerken aan werkdruk’. Zij stimuleert haar medewerkers om het aan te geven als ze werkdruk ervaren. ‘Daarmee wil ik voorkomen dat werkdruk een taboeonderwerp wordt. Wanneer een collega de ruimte krijgt om erover te praten, met mij of de teamleider, zie ik vaak dat de ‘druk’ al wat afneemt. Een pittige klas, veel nieuwe collega’s in je bouw of een zware thuissituatie, er zijn zoveel verschillende redenen waarom de werkdruk (tijdelijk) zwaar voor je kan zijn.

Als een leerkracht werkdruk ervaart, vind ik het belangrijk dat hij of zij het niet voor zichzelf houdt. Iedereen verdient een uitlaatklep en een luisterend oor. Soms is het gewoon zoals het is. Door dat uit te spreken, maak je ook duidelijk dat er op bepaalde punten geen keuze is, maar kun je op onderdelen de haalbaarheid aankaarten. Wat lukt je wel?’

Andere maatregelen

‘Daarnaast hebben we de afgelopen periode ook allerlei, vooral organisatorische, maatregelen genomen om de werkdruk te verminderen. Zo hebben we bij de jaarplanning kritisch gekeken hoe we piekbelasting kunnen voorkomen, werken we aan het verminderen van nakijktijd en zoeken we oplossingen om de administratieve lasten bij docenten te verlagen. En last but not least houden we op school de humor erin!’

Wanneer een collega de ruimte krijgt om erover te praten, met mij of de teamleider, zie ik vaak dat de ‘druk’ al wat afneemt

Monica Tolenaar, directeur St. Josephschool

Handvatten voor de schoolleiding bij werkdruk

De leidinggevende kan verschillende dingen doen om werkdruk aan te pakken, zo blijkt uit onderzoek. Tien handvatten:

1. Wees alert op signalen
   Verschillende signalen kunnen erop wijzen dat in uw team werkdruk voorkomt. Let daarom op:
   • hoog ziekteverzuim;
   • dalende productiviteit;
   • slechte werksfeer of moeizame samenwerking;
   • stresssignalen bij werknemers.
     
2. Ga het gesprek aan
   In gesprek gaan met medewerkers is de enige manier om de vinger achter de problematiek te krijgen, zo leert de praktijk. Hoe weerbarstig zo’n gesprek ook kan zijn, het biedt u kansen als leidinggevende. Een dergelijk gesprek levert namelijk informatie over knelpunten in de organisatie, taakbelasting of aansturing.
   
3. Wees scherp op de inhoud en zacht op de relatie
   Combineer, in uw gesprekken met medewerkers, de scherpte op de inhoud met respect voor en behoud van de relatie. In de publicatie ‘De schoolleider in Dialoog’ concludeert KPC als aandachtspunt dat schoolleiders duidelijk de behoefte voelen om de relatie met gesprekspartners goed te houden. Dat weerhoudt hen er vaak van om ook confronterend te handelen. Terwijl juist in de confrontatie vaak een belangrijk deel van de oplossing ligt.
   
4. Zie uzelf als rolmodel
   Als leidinggevende in het primair onderwijs hebt u het zelf natuurlijk ook druk. Realiseer u dat de collega’s zien hoe u met (problemen in) het werk omgaat. Daarbij hebben uw gedrag en persoonlijkheid effect op uw team.
   
5. Vergroot de autonomie van medewerkers
   Wanneer mensen de mogelijkheid hebben om zelf te bepalen hoe ze hun werk uitvoeren en de beschikbare tijd zelf kunnen indelen, hebben zij minder last van werkdruk. Dat blijkt uit onderzoek.
   
6. Organiseer participatie in besluitvorming
   Wanneer leerkrachten worden betrokken en geïnformeerd en mee kunnen praten en beslissen over zaken die hun werk betreffen, heeft dat een positief effect op de ervaren werkdruk.
   
7. Bied functionele steun
   Wanneer een medewerker veel steun ervaart van leidinggevende en collega’s, dan verlaagt dit de kans dat werkdruk leidt tot stressklachten. Zorg dus dat medewerkers bij werkdruk een beroep kunnen doen op u als leidinggevende en op andere collega’s.
   
8. Bied duidelijkheid
   Onduidelijkheid in de rolverantwoordelijkheden, roosters, procedures of verwachtingen, heeft een negatieve invloed op de werkdruk. Ook hier dus werk aan de winkel voor de leidinggevende.
   
9. Aandacht voor de cultuur op school
   Een van de regelmogelijkheden om met werkdruk om te gaan, is hulp inroepen van de leidinggevende of van een collega. In een cultuur waar hulp inroepen niet gebruikelijk is, raakt de balans tussen taakeisen en regelmogelijkheden verstoord.
   
10. Heb oog voor individuele verschillen
    Een medewerker kan (tijdelijk) minder belastbaar zijn door (tijdelijke) omstandigheden, de lichamelijke en mentale belastbaarheid of een disbalans tussen eisen in het werk en competenties.

Hebt u zelf tips?

Hoe verlaagt u als leidinggevende de werkdruk bij u op school? Deel uw tips via info@arbeidsmarktplatformpo.nl.