Op de Imeldaschool in Rotterdam werken ze sinds een aantal jaar met een brugfunctionaris. Directeur Miran Jakirovic vertelt: ‘We zitten als school in een heel diverse wijk in Rotterdam, met aan de ene kant welvarende gezinnen en aan de andere kant schrijnende armoede. Dit brengt maatschappelijke en sociaal-emotionele problemen met zich mee. Daar moest een oplossing voor komen.’
Bestaande kennis en ervaring benutten
Die oplossing kwam er, in de vorm van zorgjuf (brugfunctionaris) Sharla Mohan Jhinkoe. Sharla werkt al bijna 23 jaar op de Imeldaschool. Eerst als administratief medewerker en later als onderwijsassistent en medewerker ouderbetrokkenheid. Zij vertelt: ‘We hebben bewust gekozen voor de titel zorgjuf, omdat dit een laagdrempelige en toegankelijke benaming is. In deze rol richt ik me op de zorg buiten de school. Ik voer met ouders gesprekken over de opvoeding en ontwikkeling van hun kinderen, de thuissituatie en als het nodig is ook over hun financiële situatie. Daarbij krijg ik ondersteuning van een ervaren schoolmaatschappelijk werker.’ Miran licht toe: ‘We hebben hiervoor de gepensioneerde schoolmaatschappelijk werker Philip Pietermaat voor twee halve dagen per week aangenomen. Philip heeft zijn sporen ruimschoots verdiend en is een begrip in Rotterdam en omstreken. Hij heeft zelfs een lintje gekregen voor zijn goede werk op het gebied van armoedebestrijding. Als school kunnen we enorm profiteren van zijn uitgebreide kennis, ervaring en sociale netwerk.’
Een vertrouwensband opbouwen
‘Het eerste wat we gedaan hebben, is het opstarten van huisbezoeken’, vertelt Miran. ‘Dit ging niet zonder slag of stoot. De term huisbezoek had voor veel ouders een negatieve bijsmaak. Daarom hebben we dit vervangen door kennismakingsbezoeken. In plaats van met de vinger te wijzen naar wat niet goed gaat, willen we een helpende hand bieden.’ Sharla: ‘Het kost tijd om een vertrouwensband op te bouwen. We geven ouders daarom de keuze om de kennismaking thuis of op school te doen. Tijdens zo’n kennismaking leg ik uit dat hun kind centraal staat en dat de school er alles aan doet om het maximale uit hun kind te halen. Om dat goed te kunnen doen, hebben we de betrokkenheid van de ouders nodig en in sommige gevallen zijn daar ook externe zorgverleners bij nodig. Want als het thuis niet goed gaat, dan gaat het ook niet goed op school.’
Een routekaart naar zelfredzaamheid
Het aanpakken van de gevolgen van armoede is slechts het topje van de ijsberg. De focus ligt uiteindelijk op het zelfredzaam maken van ouders. Miran: ‘Daarvoor hebben we een routekaart gecreëerd, die bestaat uit zeven stappen.’
De zeven stappen van de routekaart zijn:
- Signaleren: Elke medewerker is alert op signalen die kunnen duiden op problemen thuis.
- Signalen bespreken: We bespreken de signalen met de directie. De zorgjuf koppelt de voorgestelde actie terug aan de leerkracht. In deze fase beslissen we of de zorgjuf dit oppakt of dat er een andere route gekozen wordt.
- Versterken verbinding ouders: De zorgjuf of leerkracht neemt contact op met de ouder over de situatie.
- Kennnismaking/huisbezoek: De zorgjuf maakt een kennismakingsafspraak, bij voorkeur bij het gezin thuis.
- Terugkoppeling: De zorgjuf koppelt bevindingen terug aan de leerkracht en ib’er. Daarnaast bespreken we de bevindingen in het MT.
- Koppelen externe instanties: Op basis van de bevindingen maken we een plan en schakelen de juiste instanties in.
- Ouderbegeleiding: Samen met de betrokken instanties en fondsen starten we de zorg op, waarbij we sturen op zelfredzaamheid.
Miran legt uit: ‘Naast eerste noodhulp in de vorm van voedsel, kleding en andere benodigdheden, willen we de gezinnen een toekomstperspectief bieden. Bijvoorbeeld met behulp van sociaal-maatschappelijke en psychologische ondersteuning, loopbaanbegeleiding en scholing. We hebben hiervoor een netwerk aan hulpverleningsinstanties en fondsen die we kunnen inschakelen. Van wijkteams en financieel coaches tot het jeugdeducatiefonds en het jeugdsportfonds. De verschillende hulpverleningsinstanties werken samen in SISA Rotterdam. SISA staat voor Signaleren en Samenwerken. Daarnaast is het een Samenwerkingsinstrument Sluitende Aanpak. De aangesloten organisaties zien in het systeem welke hulpverleningsinstanties betrokken zijn bij een kind of gezin. Zodat zij samen kunnen afstemmen wat de beste aanpak is.’
‘Omdat ouders de zorgjuf kennen en vertrouwen, loopt het hele zorgproces een stuk soepeler.’
Miran Jakirovic, directeur Imeldaschool
Een soepele samenwerking
Ook binnen de school verloopt de afstemming en samenwerking soepel en doeltreffend. Sharla: ‘De leraren, ib’ers en de directie zijn goed op de hoogte van mijn bevindingen en andersom weet ik wat er speelt in de klas. We doen het echt samen.’ Miran: ‘Doordat de zorgjuf functioneert als brug tussen school en thuis, kunnen de leraren zich richten op het geven van goed onderwijs. De taakverdeling is duidelijk en leraren weten precies wanneer zij Sharla kunnen inschakelen. En omdat de ouders haar kennen en vertrouwen, loopt het hele zorgproces een stuk soepeler. Dit zie je terug in het welbevinden van de leerlingen en dat komt uiteindelijk het onderwijs ten goede. Dat is waar je het voor doet.’
Zorg voor draagvlak en een duidelijke visie
‘De belangrijkste randvoorwaarde voor succes? Draagvlak creëren bij zowel het team als de ouders’, aldus Miran. ‘Het is belangrijk om iedereen mee te krijgen en dat je duidelijk uitlegt wat de achterliggende visie is. Goede communicatie met alle betrokken partijen is essentieel, want verandering zorgt altijd voor onrust. Die onrust moet je zoveel mogelijk wegnemen. Een andere belangrijke voorwaarde is het financiële plaatje. Er zijn verschillende subsidiepotjes, maar die zijn meestal tijdelijk. Daar moet je op bedacht zijn. Houd vast aan je visie en kijk hoe je die zo goed mogelijk kunt invullen. Omdat wij nu ervaren wat een enorme meerwaarde de zorgjuf is, hebben wij als school gezegd dat zij hoe dan ook blijft. Gelukkig hebben we in elk geval voor de komende 3 jaar de financiering weer rond gekregen. Tegelijkertijd moet je naar de ouders toe altijd reëel blijven over de mogelijkheden. We zijn daarin afhankelijk van de verschillende fondsen en de regels die zij hanteren met betrekking tot het verstrekken van financiële hulp en middelen.’
‘Om gelijke kansen te creëren is een ongelijke behandeling nodig. Dat betekent: meer doen voor mensen die minder hebben.’
Miran Jakirovic, directeur Imeldaschool
Meer doen voor mensen die minder hebben
Sharla wil andere scholen meegeven om vooral te werken aan de vertrouwensband met ouders. ‘Zorg ervoor dat je weet wat er speelt. Ga het gesprek aan, wees oprecht geïnteresseerd en laat zien dat je het beste voor hebt met hun kind. Dat kost tijd, maar uiteindelijk betaalt zich dit dubbel en dwars terug. Om een voorbeeld te geven: we hadden een moeder die geen Nederlands sprak en zichzelf daarom altijd isoleerde op het schoolplein. Ik heb haar aangesproken en zover gekregen dat ze meedeed met een cursus. Zo kwam ze in contact met andere ouders en heeft ze een sociaal netwerk opgebouwd. Dit lijkt klein, maar zoiets kan een groot verschil maken.’ Miran sluit af: ‘We kijken altijd per situatie en per gezin welke stappen nodig zijn. Het is echt maatwerk. Ik zeg altijd: om gelijke kansen te creëren is een ongelijke behandeling nodig. Dat betekent: meer doen voor mensen die minder hebben. Alleen zo kunnen we de negatieve spiraal doorbreken.’
Tips van de Immeldaschool voor een succesvolle samenwerking met zorg
- Benut bestaande kennis en ervaring, zoals het inzetten van ervaren professionals en het gebruik van sociale netwerken.
- Zorg voor draagvlak en een duidelijke visie bij zowel het team als de ouders, en wees reëel over (financiële) mogelijkheden.
- Bouw een vertrouwensband op met ouders door laagdrempelige kennismakingsbezoeken en een helpende hand te bieden. Wees daarbij oprecht geïnteresseerd.
- Pas maatwerk toe in het bieden van ondersteuning aan gezinnen, waarbij extra inzet nodig kan zijn om gelijke kansen te creëren en een negatieve spiraal te doorbreken.
Verkenning naar samenwerking tussen onderwijs en zorg
Dit praktijkverhaal is onderdeel van een verkenning naar de manieren waarop het onderwijs de samenwerking met zorg vormgeeft. Dit met als doel om scholen te stimuleren in het succesvol vormgeven van die samenwerking. Binnen deze verkenning worden verschillende praktijkverhalen opgehaald en ter inspiratie verspreid.
Al eerder deed het Arbeidsmarktplatform PO onderzoek naar de manieren waarop het primair onderwijs samenwerkt met andere partijen. Dit heeft geresulteerd in de literatuurverkenning Samenwerken is vermenigvuldigen en de verkenning De kracht van samenwerking. Hieruit blijkt onder andere dat er geen blauwdruk bestaat voor de samenwerking en dat scholen zoekende zijn in hoe ze dit kunnen vormgeven. Ook is er nog weinig bekend over de verschillende bevorderende en belemmerende factoren en de effecten voor de onderwijsprofessionals. Naar aanleiding van deze verkenningen heeft het Arbeidsmarktplatform PO besloten verder onderzoek te doen naar samenwerking tussen schoolorganisaties en externe partijen.
