Bied ruimte voor ontwikkeling en (zelf)reflectie en maak werk van gedeeld leiderschap: dat is het geheim van de Tarcisiusschool als het gaat om het werven en behouden van schoolleiders.
De intrinsieke motivatie van medewerkers en leerlingen aanboren: bestuurder Hans Eisink van de Tarcisiusschool in Nijmegen, een school voor speciaal en voortgezet speciaal onderwijs, gelooft er heilig in. ‘Als school willen we boven alles een leef- en leergemeenschap vormen, waarbinnen ruimte is voor de ontwikkeling van leerlingen, leraren én schoolleiders. De traditionele vorm van leidinggevenden, gebaseerd op output en controle, past daar niet bij. Liever kiezen we ervoor – vanuit de gedachte van gedeeld leiderschap – om verantwoordelijkheden zo laag mogelijk in de organisatie te beleggen en de leidinggevende potentie van mensen aan te spreken.’
Meer eigenaarschap
Formeel bestaat het leiderschap op de Nijmeegse eenpitter (die sinds 1 januari 2021 zelfstandig is) uit een directeur, een adjunct-directeur en een onderwijszorgcoördinator. In totaal zijn er twee teams: een SO- en een VSO-team. Maar: als eenpitter ben je kwetsbaar. Zodra een schoolleider uitvalt, moet je binnen de eigen school of extern naar vervanging zoeken. Binnen de teams worden taken daarom op een natuurlijke wijze gedeeld, schetst Hans. ‘Binnen bepaalde kaders mogen onze medewerkers voor een groot deel zelf bepalen hoe ze hun verantwoordelijkheden invullen. Daardoor ontstaat er een enorm gevoel van eigenaarschap. We stimuleren ook dat mensen zich kwetsbaar durven opstellen en dat ze onderling het gesprek aangaan: wie kan het beste welke taak oppakken?’ Het gaat er volgens Hans vooral om dat je er vertrouwen in hebt dat iemand anders een taak misschien beter uitvoert dan jij, zonder dat dat als een teken van zwakte wordt gezien. ‘Ik vind het juist heel sterk als je duidelijk aangeeft: dít zijn mijn talenten, en híervoor kan ik ze het beste inzetten. De directie leeft dit ook sterk voor.’
De Tarcisiusschool werkt ook niet met dikke scholingsplannen, vervolgt Hans. ‘We willen niet van tevoren al bedenken waar iedereen behoefte aan heeft. Vanaf 2022 krijgt elke medewerker daarom een vrij te besteden budget van tweeduizend euro voor scholing en ontwikkeling. Verder hebben we rondom bepaalde thema’s kwaliteitskringen ingesteld, waarbij leraren samen nadenken over verbetering van het onderwijs. Allemaal manieren om meer eigenaarschap te creëren.’
‘Binnen bepaalde kaders mogen onze medewerkers voor een groot deel zelf bepalen hoe ze hun verantwoordelijkheden invullen. Daardoor ontstaat een enorm gevoel van eigenaarschap.’
Autonomie loont
Als je mensen meer autonomie en regie geeft, doet dat wonderen voor hun commitment en loyaliteit. Hans illustreert: ‘ons verzuimcijfer lag in het derde kwartaal op slechts 0,28 procent. Op medewerkerstevredenheid scoren we altijd hoog. En ondanks de krappe arbeidsmarkt hebben we geen enkele moeite om vacatures te vullen; kandidaten bieden zich doorgaans zelf bij ons aan.’ Juist doordat medewerkers meer autonomie ervaren, valt het volgens Hans bovendien mee met de ervaren werkdruk op de Tarcisiusschool. ‘Illustratief is denk ik wat we medewerkers zélf hebben laten bepalen waar ze de ontvangen werkdrukmiddelen aan willen besteden.’
Werk maken van gedeeld leiderschap
Welk advies kan Hans meegeven aan andere scholen die werk willen maken van gedeeld leiderschap? ‘Begin vanuit een heldere visie, waarin je duidelijk de waarde benoemt die je hecht aan vrijheid en autonomie. Heb vervolgens ook het vertrouwen dat je medewerkers in staat zijn om de dingen goed te doen, en vaak ook beter dan dat jij dat zelf kunt. Bied daarbij voldoende ruimte voor zelfreflectie en feedback en stel mensen in staat om samen het gesprek aan te gaan: doen we nog de goede dingen, op de juiste manier? Als je dat gesprek kunt organiseren en je mensen als autonoom persoon benadert, dan zie je vanzelf de mooiste dingen ontstaan.’
Verkenning Werven en behouden van schoolleiders
Het Arbeidsmarktplatform PO voerde in 2021 een verkenning uit naar de activiteiten van schoolorganisaties in het primair onderwijs om schoolleiders te werven en te behouden. Benieuwd naar de uitkomsten?
Download hier de verkenning Werven en behouden van schoolleiders.
