Anders organiseren

Steeds meer scholen organiseren zich anders dan het traditionele onderwijssysteem. Redenen om de school anders te organiseren zijn divers. Krimp, behoefte van ouders, visie op de kwaliteit van het onderwijs kunnen aanleiding zijn voor verandering. Sommige scholen combineren onderwijs en kinderopvang, anderen incorporeren het vervolgonderwijs of flexibiliseren hun openingstijden en vakanties. Deze ontwikkelingen roepen fundamentele vragen op over de rol, taken, kennis en kunde van de mensen die werken in deze moderne schoolorganisaties. Welke rollen zijn er in de moderne schoolcontext? Wie heeft welke kennis en vaardigheden nodig? Wat is de rol van de schoolleider/directeur om dit te realiseren?

Anders leren, anders werken

Er zijn verschillende vormen van anders organiseren, zoals werken met gemengde leeftijdsgroepen, multidisciplinaire teams of flexibele onderwijstijden. Scholen kiezen voor anders organiseren vanuit pedagogische en onderwijskundige overtuigingen.

Anders organiseren heeft gevolgen voor het personeel. Het vraagt om andere competenties en vaardigheden dan de meer traditionele vormen van onderwijs. Er wordt een sterkere nadruk gelegd op vaardigheden als samenwerken, flexibiliteit, coaching en ontwikkelvaardigheden. Deze bevindingen blijken uit het rapport ‘Anders leren, anders werken?’, een verkennend onderzoek van het Arbeidsmarktplatform PO naar de personele gevolgen van anders organiseren in het po. Grofweg zijn er in vijf domeinen veranderingen te zien: plaats van het werk, inhoud van het werk, samenwerking, loopbaanontwikkeling en werkbeleving.

1. Plaats van het werk
   Leraren hebben over het algemeen niet langer een eigen klaslokaal, maar delen de verantwoordelijkheid voor hun leerlingen met andere leraren of onderwijsondersteunend personeel. Er wordt bijvoorbeeld gewerkt in (grotere) units of leerpleinen. Er ontstaan zo nieuwe functies, zoals unitregisseur of leerpleincoördinator. Leerlingen kunnen vaak ook in verschillende typen ruimtes werken, afhankelijk van waar zij op dat moment mee bezig zijn.
2. Inhoud van het werk
   Functiedifferentiatie gaat op veel scholen hand in hand met taakdifferentiatie. Dit betekent dat leraren zich vaak meer kunnen focussen op hun kerntaken, zoals instructie geven, terwijl de begeleiding van leerlingen vaker bij onderwijsassistenten komt te liggen. Ook kunnen leraren zich op veel scholen specialiseren in bijvoorbeeld taal of rekenen. Dit betekent dat leraren in de praktijk niet altijd meer dezelfde taken hebben of dezelfde tijd aan bepaalde taken besteden.
3. Samenwerking
   Leraren op anders organiserende scholen werken vaak veel samen met elkaar en soms ook met onderwijsassistenten of leraarondersteuners. De nadruk op samenwerking betekent overigens geen verlies van autonomie. Wel heeft regelruimte vaak betrekking op het team: als team heb je veel ruimte om samen beslissingen te nemen. Ook ligt er vaak een sterke nadruk op het leren van en met elkaar.
   Loopbaanontwikkeling
4. Het personeel kan zich specialiseren, nieuwe taken op zich nemen en, als onderwijsassistent, bijvoorbeeld doorgroeien naar de functie van leraar. Dit maakt het werk niet alleen inhoudelijk anders, maar zorgt over het algemeen ook voor iets meer loopbaanperspectief voor het personeel. Anders organiseren maakt het beroep van leraar ook gevarieerder – je hebt als leraar meer keuzemogelijkheden als het gaat om het soort school waar je wilt werken.
5. Werkbeleving
   Het personeel op anders organiserende scholen is over het algemeen heel tevreden over hun werk. Ze waarderen de samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid en vinden het fijn dat ze meer inhoudelijk bezig kunnen zijn met hun vak. Ondanks dat werkplezier ervaart ook het personeel op anders organiserende scholen vaak werkdruk. Wel geeft een deel van de scholen en leraren aan dat ze hier relatief goed mee om kunnen gaan door de gedeelde verantwoordelijkheid.

Praktijkvoorbeelden

Veel schoolbesturen en schoolleiders oriënteren zich op nieuwe manieren van organiseren binnen de onderwijscontext. Er zijn verschillende manieren om hiermee aan de slag te zijn. Met regelmaat halen we praktijkvoorbeelden op om te inspireren en handvatten te geven om hiermee aan de slag te gaan.

• Praktijkvideo: Mr. van Eijkschool – Anders organiseren en inzet van vo-docenten
• Praktijkvideo: KPZ Zwolle – Anders leren anders opleiden
• Praktijkvideo: IKC Qworzo – Van fusie naar vernieuwing
• Praktijkverhaal Anders organiseren en zij-instroom
• Praktijkverhaal Anders organiseren en ouders
• Praktijkverhaal Anders organiseren en werkdruk
• Praktijkverhaal Anders organiseren en het samenvoegen van regulier en speciaal onderwijs
• Praktijkverhaal Anders organiseren en het samenvoegen van opvang en onderwijs
• Praktijkverhaal Anders organiseren en onderwijs op maat
• Praktijkverhaal Anders organiseren en online lesgeven
• Praktijkverhaal Anders organiseren en integrale kindcentra
• Praktijkverhaal Anders organiseren en krimp