De Bonnerschool in Gieten is de enige Klassewerkplek in Drenthe dit jaar. Leraren werken er graag. Dit heeft onder andere te maken met de open en professionele werkcultuur. Directeur Jelle Elzinga zegt hierover: ‘Leraren zijn stuk voor stuk professionals die goed zijn opgeleid en waardevolle competenties in huis hebben. Dat moet je als bestuur en als school serieus nemen. Zij weten wat het beste is voor hun leerlingen. Mijn taak daarin is de kaders scheppen, zodat we werken vanuit een gedeelde visie met eenduidige werkprocessen en structuren.’
Duidelijkheid creëren
Dit is nu het vierde jaar dat Jelle Elzinga werkzaam is als directeur van de Bonnerschool. Hij vertelt: ‘Toen ik begon was het een school in transitie. Leraren die er al jaren werkten gingen met pensioen, waardoor de samenstelling van het team veranderde en mensen opnieuw hun plek moesten vinden. Mijn focus lag in deze fase op het herijken van bestaande afspraken en het ontwikkelen van een gezamenlijke toekomstvisie. Wat voor school willen we nu eigenlijk zijn? Wat vinden we belangrijk? En wie heeft welke rol te vervullen? Daarbij gaat het heel erg om de intentie waarmee je je werk doet. Waarom kom je hier elke ochtend? Dat geldt voor onderwijspersoneel, maar net zo goed voor mij als directeur. Om die intentie in goede banen te leiden zijn we afspraken gaan vastleggen. In mijn eerste jaren als directeur ben ik dan ook vooral bezig geweest met het aanbrengen van structuur. We leggen afspraken niet vast in lijvige beleidsstukken, maar vatten deze samen op leesbare afspraakkaarten van maximaal twee A4. Deze kwaliteitskaarten noemen we Zo-doen-wij-dat!-kaarten. Zo is onze werkwijze altijd voor iedereen duidelijk en kunnen we snel aanpassingen maken als we dit nodig vinden. Dit geeft rust en duidelijkheid.
‘We leggen afspraken niet vast in lijvige beleidsstukken, maar vatten deze samen op leesbare afspraakkaarten. Zo is onze werkwijze altijd voor iedereen duidelijk en kunnen we snel aanpassingen maken als we dit nodig vinden. Dit geeft rust en duidelijkheid.’
Jelle Elzinga, schoolleider Bonnerschool
Bouwen aan een professionele cultuur
Het bracht een cultuuromslag teweeg die niet bij iedereen paste. Jelle: ‘Die gesprekken hebben we heel open en eerlijk met elkaar gevoerd. Het ging daarbij niet zo zeer over de onderwijsvisie, maar meer over de professionele cultuur. Die moet wel bij je passen. Daarom hebben we ook afscheid moeten nemen van een aantal collega’s. Inmiddels is het stof neergedaald en hebben we een stabiel team dat met elkaar dezelfde visie uitdraagt.’ Jeroen Kleyberg, bestuurder van de Stichting PrimAH waar de Bonnerschool onder valt, zegt hierover: ‘Er moet iemand zijn die de norm vaststelt en de afspraken die je met elkaar maakt bewaakt. Die verantwoordelijkheid ligt in dit geval bij Jelle. Tegelijkertijd is het leveren van goed onderwijs iets wat je samen doet. Bestuurders, directeuren en medewerkers hebben hierin allemaal een eigen verantwoordelijkheid. Mijn rol als bestuurder ligt veel meer op strategisch vlak. Toen ik in januari 2020 bestuurder werd van Stichting PrimAH lag er een beleidsplan met 28 speerpunten. Eén van de eerste dingen die ik heb gedaan is dat aantal terugbrengen naar vijf. Vervolgens heb ik de directeuren de opdracht gegeven om daar samen met hun team mee aan de slag te gaan.’
‘Het leveren van goed onderwijs iets wat je samen doet. Bestuurders, directeuren en medewerkers hebben hierin allemaal een eigen verantwoordelijkheid.’
Jeroen Kleyberg, bestuurder Stichting PrimAH
Ruimte voor eigen initiatief
Jelle: ‘Een mooie zin uit het boek En wat als we nu weer eens gewoon gingen lesgeven? van Eva Naaijkens en Martin Bootsma vind ik ‘autonomie komt na de standaard’. Daar kan ik me goed in vinden. Binnen de kaders van de gemeenschappelijke afspraken krijgen de leraren veel ruimte voor eigen initiatief en inbreng.’ Leraar Iris te Brummelstroete kan dit beamen. Zij vertelt: ‘Als leraar heb je echt een stem hier op school. Wij krijgen het vertrouwen dat wij het beste weten wat werkt en wat niet. Daarbij daagt Jelle ons altijd uit om na te denken over de waaromvraag. Waarom wil je iets? Wat hoop je ermee te bereiken? Als het goed is, komen alle antwoorden dan uiteindelijk neer op onze gezamenlijke intentie. Bij alles wat we doen, willen we de leerlingen stimuleren zichzelf optimaal te ontwikkelen en dat lukt het beste in een veilige, goed georganiseerde omgeving waarin zij zich prettig voelen. De afspraken die we maken en de oplossingen die we verzinnen dragen daaraan bij. Op die manier is het voor iedereen makkelijker te begrijpen waarom we iets op een bepaalde manier doen en kunnen we elkaar er ook aan houden. Dat geldt voor leraren onderling, maar net zo goed voor leerlingen, ouders en andere medewerkers.’
‘Als leraar heb je echt een stem hier op school. Wij krijgen het vertrouwen dat wij het beste weten wat werkt en wat niet.’
Iris te Brummelstroete, leraar Bonnerschool
Samenhang creëren
Dat je als school te maken hebt met verschillende betrokkenen en daarmee soms ook verschillende belangen weet Jeroen als geen ander. ‘Zeker als dorpsschool vervul je een cruciale rol in de lokale samenleving. Daar moet je bewust mee omgaan. Het is belangrijk dat je op verschillende niveaus met elkaar in gesprek blijft. Beperk je daarbij niet alleen tot de hoofdlijnen. Om een voorbeeld te geven: als ik nu praat over een hond, dan is de kans groot dat jij een heel ander soort hond in je hoofd hebt dan ik bedoel. Zorg er dus voor dat voor alle partijen duidelijk is waar het precies over gaat en ga dan pas aan de slag met afspraken en actiepunten.’ Jelle vult aan: ‘Eerst moet je de gemeenschappelijke deler vinden voordat je verder kunt. Binnen het team hebben we die samenhang nu gevonden. Wat overigens niet betekent dat iedereen dezelfde taken en verantwoordelijkheden heeft. Elke medewerker beschikt over unieke kennis, vaardigheden, interesses en talenten, die we zo goed mogelijk inzetten. Zo verdiept de ene leraar zich liever in natuuronderwijs terwijl de andere zich specialiseert in leesbevordering. Op die manier maken we optimaal gebruik van elkaars sterke punten en expertises.’
Veel ideeën, weinig tijd
Dit vertaalt zich naar een team dat bruist van energie en enthousiasme, vertelt Iris. ‘Aan het begin van het schooljaar hebben we altijd een studiedag. We bepalen dan waar we het komende jaar aan willen werken. Vaak zitten we zo vol plannen en ideeën, dat we elkaar eerder moeten afremmen dan aanmoedigen.’ Inspiratie en motivatie genoeg dus. Toch kampen ze op de Bonnerschool ook met een hoge werkdruk. Iris: ‘Daarin zijn we geen uitzondering. Daar komt bij dat we als kleine school alle activiteiten buiten het lesgeven met minder mensen voor elkaar moeten krijgen.’ Jelle onderkent deze uitdaging: ‘Een groot deel van mijn tijd ben ik bezig met het beschermen van medewerkers, zodat ze dit werk volhouden. Dit betekent soms ook dat ik ze tegen zichzelf in bescherming moet nemen. Leraren hebben van nature een groot verantwoordelijkheidsgevoel en zullen niet snel uit zichzelf zeggen ‘nee dat doe ik niet, daar heb ik geen tijd voor’. Daarom moet ik soms die beslissing voor ze nemen.’
Gespreid leiderschap
Volledig werken volgens het principe van gespreid leiderschap is voor de Bonnerschool dan ook een utopie volgens Jelle. ‘Het is natuurlijk het mooiste als individuele teamleden zelf de regie pakken op bepaalde thema’s waarbij ze de vrijheid en het budget krijgen om zelfstandig keuzes te maken. Dit is in de praktijk echter ongelooflijk lastig. Niet vanwege onwil bij leraren, zij zijn juist ontzettend enthousiast en betrokken. Wel is het voor de een wat meer vanzelfsprekend dan voor de ander. Het voornaamste struikelpunt is simpelweg tijdsgebrek. De hele dag lesgeven aan volle klas, lessen voorbereiden, overleggen met collega’s en gesprekken voeren met ouders is op zichzelf al een fulltime baan. Daar komen dan nog allerlei extra schooltaken bij. Dat mag best wat meer op waarde geschat worden. Daarom vind ik de professionele positionering van leraren zo belangrijk. We moeten wegblijven van het fröbel-niveau. Het leraarschap is een mooi, veelzijdig en soms ook best zwaar vak.’
‘Blijf met elkaar in gesprek en heb het lef om elkaar aan te spreken op de afspraken die je maakt.’
Met elkaar in gesprek blijven
Deze opvatting laat gelijk zien waarom leraren zo graag werken op de Bonnerschool. Jeroen: ‘Als bestuurder merk ik dat we geen problemen hebben om onze groepen te bezetten. Leraren voelen zich hier op waarde geschat. Bovendien doen we wat we zeggen en zeggen we wat we doen.’ Iris: ‘Dat klopt. Die duidelijkheid zorgt ervoor dat ik ontspannen voor de klas kan staan en me kan focussen op wat er echt toe doet. Ik voel me gezien en gehoord en dit heeft een positieve invloed op de beleving van de leerlingen. Natuurlijk heb je daar als leraar zelf ook een rol in. Je moet openstaan voor andere meningen en met elkaar kunnen sparren op basis van gelijkwaardigheid. Daar hoort bij dat je scherp blijft op de afspraken die gemaakt zijn. Houdt iedereen zich er nog aan? Passen ze nog bij wat we willen bereiken en uitstralen? Kan het beter?’ Dat is meteen ook de tip die ze alle drie willen meegeven aan andere scholen: ‘Blijf met elkaar in gesprek en heb het lef om elkaar aan te spreken op de afspraken die je maakt.’
Meer lezen
Het Arbeidsmarktplatform PO wil graag een aantrekkelijke werkomgeving stimuleren in het primair onderwijs. In 2021 voerden we een de literatuurverkenning ‘Wat maakt een werkomgeving aantrekkelijk’ uit. Daarnaast halen we de komende periode inspirerende praktijkverhalen op van scholen en besturen die voortvarend bezig zijn met het creëren van een aantrekkelijke werkomgeving.
