Stephan Schouten is sinds 2020 directeur van de Prinses Marijkeschool in Axel, Zeeuws-Vlaanderen. Een school die al twee jaar op een rij de titel Klassewerkplek heeft gekregen. Eerder werkte hij als leraar basisonderwijs in Vlissingen. Op zoek naar een nieuwe uitdaging besloot hij in 2018 de opleiding voor schoolleider te volgen. Uiteindelijk begon hij midden in de coronaperiode aan de volgende stap in zijn carrière. Hij deelt graag zijn eigen medewerkersreis en vertelt op welke manier hij als directeur de medewerkersreis van zijn team vormgeeft.
Van leraar naar schoolleider
Voor Stephan bestaat een medewerkersreis aan de ene kant uit het pad dat je als medewerker bewandelt binnen een organisatie. Aan de andere kant gaat het over je persoonlijke ontwikkeling en de groei die je als mens doormaakt. Over zijn eigen medewerkersreis vertelt hij: ‘Toen ik zo’n 7 jaar leraar was, merkte ik dat ik behoefte had aan iets nieuws. Als ik een les moest voorbereiden, dan dacht ik ‘daar heb ik nog wel een project over liggen, dat kan ik wel hergebruiken’. Terwijl ik vind dat goede voorbereidingstijd en creativiteit juist essentieel zijn om het juiste onderwijs te bieden voor elk kind. Daarom besloot ik dat het anders moest.’ Zijn vervolgstap was niet direct duidelijk. Een overstap naar een andere school? Een baan buiten het onderwijs? Hij sprak erover met zijn vrouw, die zich op dat moment liet omscholen van maatschappelijk werker naar wiskundeleraar. ‘Ik zag haar iedere dag keihard studeren en dat inspireerde mij om mezelf uit te dagen met een studie. Maar wat dan? Ik was altijd onder de indruk van hoe mijn vader leiding gaf aan zijn team op een sociale werkplaats. Hij deed veel meer dan in zijn takenpakket stond en speelde een belangrijke rol in het welbevinden en functioneren van medewerkers. Dat wilde ik ook bereiken, maar dan in het onderwijs. Zo ontstond het idee om de opleiding tot schoolleider te volgen.’
Begeleiding op maat
Naast zijn baan als leraar startte hij met de opleiding Schoolleider Basisbekwaam en dat beviel goed. ‘Dat was een heel leuk jaar waarin ik ontdekte dat het zijn van schoolleider echt een vak is. Het was voor mij de bevestiging dat ik de juiste keuze had gemaakt.’ Omdat Stephan en zijn vrouw van Vlissingen naar Zeeuws-Vlaanderen wilden verhuizen, besloot hij ondertussen te solliciteren bij de regionale onderwijsgroep Perspecto (inmiddels onderdeel van Elevantio). ‘Zij waren specifiek op zoek naar een leraar met mijn profiel: een man met ervaring in de bovenbouw. Dat was mijn voordeel. Ik heb wel direct aangegeven dat ik uiteindelijk graag als schoolleider aan de slag wilde. Dat vond het bestuur jammer, want dan waren ze weer een leraar kwijt. Desondanks dachten ze in mogelijkheden en luisterden ze naar mijn wensen en behoeften.’
Zo kwam Stephan terecht op de Prinses Marijkeschool, een kleine school met een diverse leerlingenpopulatie in de Zeeuwse plaats Axel. De toenmalige directeur wilde graag eerder met pensioen. Zij moedigde hem aan om ook het diploma voor Schoolleider Vakbekwaam te halen. Terwijl hij studeerde én voor de klas stond, nam hij gefaseerd steeds meer taken van haar over. Daarover vertelt hij: ‘Het vertrouwen in mijn kunnen en de begeleiding op maat waren prettig. Zelfs toen ik het stokje had overgenomen en zij met pensioen was, heeft ze me nog een jaar gecoacht. Op het moment dat ik ooit zelf een vervanger moet inwerken, neem ik daar ook de tijd voor. Dit is vooral belangrijk met het oog op de maatschappelijke functie die we als school hebben. Onze school is veel meer dan een plek waar kinderen leren, we hebben een sociale functie in de buurt. Daar moeten we zorgvuldig mee omgaan.’
Het was een moeilijke periode en geen ideale start als schoolleider, toch kan ik er met een goed gevoel op terugkijken.
Een flinke uitdaging
De betrokkenheid vanuit bestuur en directie zorgde voor een positieve ervaring tijdens zijn medewerkersreis. Vooral omdat hij tijdens de coronacrisis schoolleider werd. Bovendien stond hij voor een stevige opdracht met betrekking tot de koers van de school. Stephan: ‘De onderwijsresultaten bleven achter en ik moest ingrijpende keuzes maken om te voorkomen dat we een zeer zwakke school zouden worden. Samen met het team heb ik daar de schouders onder gezet en goede basis neergelegd voor de toekomst: van de manier waarop we samenwerken tot het optimaal benutten van ieders talenten. Dit resulteerde in ons nieuwe motto ‘met plezier samen leren’. Het was een moeilijke periode en geen ideale start als schoolleider, toch kan ik er met een goed gevoel op terugkijken. Het bestuur vertrouwde op mijn visie en als ik daar behoefte aan had dan was er altijd iemand beschikbaar om mee te sparren.’
Een grotere cirkel van invloed
Hij heeft absoluut geen spijt van zijn keuze om directeur te worden. ‘Als leraar heb je de mogelijkheid iets wezenlijks bij te dragen aan de ontwikkeling van kinderen. In het begin was ik bang dat ik die zingeving zou verliezen. Ik weet nu dat dit niet het geval is. Mijn cirkel van invloed is juist groter geworden. Om een voorbeeld te noemen: in overleg met de wethouder heb ik kunnen regelen dat een leerling uit een andere stad nu elke dag met een taxi naar school kan komen. Dat had ik als leraar nooit voor elkaar gekregen.’ Wel moest hij wennen aan de constante verantwoordelijkheid die hij als directeur draagt, ook buiten schooltijden of tijdens vakanties. Werk en privé zijn meer met elkaar vervlochten. Inmiddels heeft hij daarover goede afspraken gemaakt met het thuisfront. ‘Als ik iets direct kan regelen met een mailtje of telefoontje, dan doe ik dat. Verder stel ik mezelf steeds de vraag: moet ik dit nu doen? Waarbij het antwoord ook kan zijn dat het wel even kan wachten of dat ik het kan delegeren aan iemand anders.’
Als je goed in je vel zit, dan kun je meer betekenen voor het team en de leerlingen.
Klassewerkplek
Zowel in 2023 als in 2024 kreeg de Prinses Marijkeschool de titel Klassewerkplek. Dit zijn scholen die uitblinken in hun bijdrage aan het werkgeluk van onderwijspersoneel. Wat is volgens Stephan het geheim? ‘We besteden veel aandacht aan de menselijke maat. Voor mij betekent dit dat elke medewerker zich gehoord, gezien en gewaardeerd voelt. In mijn eigen medewerkersreis tot nu toe heb ik ervaren hoe belangrijk dat is. Dit heeft betrekking op de manier van werken en samenwerken, maar ook op arbeidsomstandigheden en -voorwaarden. Zo vind ik het fijn als ik op de fiets naar mijn werk kan en voldoende ontwikkelmogelijkheden heb. Daar is goed naar geluisterd; ik werk op fietsafstand en ik kon destijds zonder problemen mijn diploma Schoolleider Vakbekwaam halen. Ook heb ik de leergang IKC Directeur afgerond en nu volg ik de master Leiderschap Onderwijs.’
Deze lijn trekt Stephan door richting zijn eigen medewerkers. ‘Als je goed in je vel zit, dan kun je meer betekenen voor het team en de leerlingen. Daarom stel ik altijd de vraag ‘wat heb jij nodig om ervoor te zorgen dat je met plezier je werk kunt doen?’ Voor de een zijn dit ontwikkelmogelijkheden, terwijl een ander behoefte heeft aan steun en begrip vanwege een lastige privésituatie. Ik probeer daarbij altijd in mogelijkheden in plaats van belemmeringen te denken. Als een leraar een halve dag nodig heeft om zaken te regelen voor een ziek familielid, dan ga ik zelf een middag voor de klas staan. Overigens organiseren collega’s dit soort dingen ook vaak onderling. Ik geloof in de kracht van verbondenheid met elkaar en de school, een goede samenwerking en onderling vertrouwen. We moeten kritische vragen blijven stellen en met elkaar werken aan duidelijk geformuleerde doelen. Alleen zo kunnen we met plezier samen leren.’
Tips en adviezen van Stephan
- Zet binnen de bestaande structuren de menselijke maat voorop.
- Zorg ervoor dat medewerkers zich gezien, gehoord en gewaardeerd voelen.
- Creëer een inclusieve leeromgeving waarbij een onderzoekende houding en samenwerking voorop staan en verschillende perspectieven gewaardeerd worden.
- Investeer door middel van positieve sociale interacties in de emotionele bankrekening van medewerkers (zie ook: ‘De zeven eigenschappen van effectief leiderschap’ van Stephen Covey).
- Stuur op een collectieve ambitie en geef onderwijsprofessionals het vertrouwen dat zij het beste weten hoe ze deze ambitie moeten realiseren.
