Spreek je uit tegen kwetsende stereotypering en vooroordelen: ‘Dit is niet oké!’

Als kind maakte Sway Chow het zelf mee, die zogenaamd grappige opmerkingen over haar ogen of over de Chinese cultuur. Negeer het maar, zeiden haar ouders toen. Maar nu ze zelf moeder is van twee dochters en de pabo-opleiding volgt, kiest ze een andere aanpak. ‘Het is niet zo onschuldig als mensen misschien denken. Als leerkracht heb je een voorbeeldfunctie, dus maak het bespreekbaar en steun ook je collega’s!’

Werken als leerkracht? Het was geen moment bij Sway Chow opgekomen toen ze opgroeide in Zaltbommel waar haar ouders als eerste generatie Chinese migranten een restaurant runden. Na de middelbare school vertrok ze naar Amsterdam voor een studie International Fashion Management en werkte ze enkele jaren in de modewereld. ‘In die dynamische internationale setting was diversiteit vanzelfsprekend’, vertelt ze. ‘Ik werkte samen met mensen van over de hele wereld en heb een fantastische tijd gehad.’

Confrontatie met het verleden

Het drukke werk bleek lastig te combineren met een gezin en uiteindelijk koos ze voor een overstap naar het onderwijs. Maar als moeder van twee dochters was het soms alsof ze terug in de tijd werd gekatapulteerd. ‘Microagressie bestaat dus nog steeds. Kinderen worden gepest om hun kleine ogen of mensen roepen Chinees klinkende onzinwoorden. Negeren, trek het je niet aan, dat zeiden mijn ouders vroeger. Pas later besefte ik hoezeer het me toen raakte, hoe onzeker ik ervan werd in de puberteit.’

Niet acceptabel

Om dit haar dochters te besparen, is ze strijdbaar en leert ze hen om voor zichzelf op te komen. Wat ze kunnen doen als een medeleerling een vervelende opmerking maakt? Sway: ‘Meteen zeggen: dit is niet oké! En als het niet stopt, ga je naar de juf.’ Vooral in coronatijd raakte het haar enorm dat mensen met een Aziatisch uiterlijk ronduit racistisch en agressief werden bejegend. ‘Verschrikkelijk dat dit gebeurde!’, zegt ze verontwaardigd. ‘Je ziet gelukkig wel dat de generatie Aziatische Nederlanders die hier is opgegroeid dit gedrag niet meer accepteert.’

Actie tegen discriminatie

Dat blijkt bijvoorbeeld uit de oprichting van de stichting Asian Raisins tegen het systematisch ridiculiseren en stigmatiseren van Oost- en Zuidoost-Aziatische mensen. Zij voeren onder andere actie tegen het lied Hanky panky Shanghai, dat nog steeds op scholen wordt gezongen. Zulke initiatieven zijn hard nodig, want uit recent onderzoek van de Universiteit van Amsterdam en Hogeschool Fontys Pedagogiek blijkt dat maar liefst 52 procent van de mensen met een Chinese achtergrond discriminatie meemaakt. Veruit het meest van alle Nederlanders met een migratieachtergrond.

Diversiteit is een feit

Sway besloot om de pabo in deeltijd aan de Marnix Academie te volgen en is nu bijna afgestudeerd. Ze vindt haar werk mooi en zinvol, maar ook daar is nog een wereld te winnen als het om diversiteit en inclusie gaat. ‘Voor mij beteken die begrippen dat je verschillen tussen mensen omarmt, ongeacht hun leeftijd, kleur of afkomst. Je mag nooit accepteren dat iemand wordt gepest of buitengesloten. We zijn nu eenmaal allemaal verschillend, dat is een feit.’

Gemiste steun

Daarom kwam een vervelend incident op een stageschool keihard bij haar binnen. Zij had een les voorbereid over migratie. Onderdeel was een rollenspel om te laten zien wat het inhoudt als je als migrant in een andere cultuur terechtkomt en je de taal niet spreekt. Sway beeldde een Chinees sprekende mevrouw uit die de weg niet kon vinden. De hele klas barstte daarop in lachen uit en dat mondde uit in bespottingen en uitlachen. Sway was er beduusd van. Ze besloot het te bespreken met de klas. ‘Niet om een standje te geven, maar om de kinderen bewust te maken van wat er gebeurde. Waarom deden ze dit? ‘Hoe denk je dat deze vrouw zich voelde?’, vroeg ik. De leerlingen zagen in dat hun reactie respectloos was. Maar mijn stagebegeleider kwam er bij mij pas op terug toen ik het zelf aankaartte; ze vond het wel erg vervelend voor mij. Ik realiseerde me later pas dat ik die steun op het moment zelf erg gemist had.’

‘Mensen zijn soms terughoudend om gevoelige onderwerpen aan te kaarten. Maar je moet het juist bespreken.’

Een team dat achter je staat

Dat het ook anders kan, blijkt op haar huidige stageschool. Toen een leerling quasi-Chinese geluiden maakte toen zij langs hem liep en zij hem daarop aansprak, greep zijn leerkracht direct in. ‘Ze liet hem een excuusbrief schrijven en daar heb ik met die leerling een goed gesprek over gehad. De directeur en een collega die erover hadden gehoord, kwamen later naar me toe om me een hart onder de riem te steken. Zo’n teamreactie is precies wat nodig is!’

Handelingsverlegen

Waarom gebeurt dat dan niet vaker? Sway wijt het aan handelingsverlegenheid. ‘Mensen zijn soms terughoudend om gevoelige onderwerpen aan te kaarten. Maar je moet het juist bespreken. Zeg gewoon: ‘Misschien zeg ik iets verkeerds, maar…’ Pas als je je openstelt, kan er een goed gesprek ontstaan met meer bewustwording voor elkaars achtergrond. Dan kun je eigenlijk niets verkeerds doen.’

In de deeltijd pabo-opleiding mag er best meer aandacht komen voor diversiteit en inclusie, vindt zij. Een goede ontwikkeling was een conferentie op de Marnix Academie over dit onderwerp, met een workshop Divers voor de klas waar Sway een bijdrage aan leverde. De Academie heeft ook een loket waar mensen terecht kunnen met een klacht over racisme of discriminatie. ‘Ik ben er blij om, want het is een proces van bewustwording op alle niveaus. Dus ook in het curriculum zou er meer aandacht voor moeten komen. Als ik straks zelf voor de klas sta, of voor een andere organisatie werk, blijf ik me inzetten voor diversiteit en inclusie.’

Tips van Sway Chow voor meer diversiteit en inclusie

• Wees je bewust van stereotypen en maak het bespreekbaar, zowel met je leerlingen als met je collega’s. Ook als het om lesmateriaal gaat. Staat er bijvoorbeeld een plaatje van een stereotiep geel poppetje in als het om een Chinese persoon gaat? Wat betekent dat? Hoe gaan we ermee om?
• Voor schoolleiders: steun je team en stimuleer dat leerkrachten elkaar aanspreken als er sprake is van discriminatie, in de klas maar ook op de werkvloer. Bied een luisterend oor en bagatelliseer het niet.
• Zorg als organisatie voor een laagdrempelig aanspreekpunt waar mensen melding kunnen maken van racisme of discriminatie. Zo maak je het breder in de organisatie bespreekbaar.