Niet het labeltje van het gesprek is belangrijk, maar de manier waarop je met elkaar communiceert, vindt Bento Busse, directeur van RKPC De Toekomst. ‘De visie van onze school is om te werken vanuit waarderend leiderschap. Dat houdt in dat ik uit ga van de positieve intentie van mijn gesprekspartner.’ Lees meer in het derde artikel uit de serie Het goede gesprek.
Bento Busse heeft al heel wat directeurskilometers gemaakt, op verschillende scholen in de scholenstichting en in het verleden ook bij financiële instellingen. Nu werkt hij deels op IKC Scholtens en bij RKPC De Toekomst, een kleine basisschool in Friesland. In totaal werken er 20 medewerkers, waaronder leraren, IB’ers, pedagogisch medewerkers en administratieve ondersteuners.
‘Ik ben geen voorstander van beoordelen’, begint hij maar meteen, ‘want ik ga ervan uit dat gekwalificeerde leraren gewoon hun werk goed doen. Als ik merk dat er iets niet loopt zoals het zou moeten, ga ik direct met de betrokkene in gesprek en wacht ik niet op zo’n cyclus van functionerings- of beoordelingsgesprekken. Het is belangrijk om problemen meteen aan te kaarten, maar wel met een positieve insteek en op een respectvolle manier.’
Eerst bespreken wat goed gaat
Dat begint bij de start van het schooljaar: met elke medewerker voert hij een startgesprek (zie kader) en in de loop van het jaar volgen ontwikkelgesprekken. ‘Bij alle gesprekken, ook de informele in de wandelgangen, ga ik uit van waarderend leiderschap. Ik begin het gesprek met wat goed gaat in het werk en welke mooie ervaring mensen hebben gehad.’
‘Het vertrekpunt is een positieve instelling. Ik ga ervan uit dat de ander ook vanuit een positieve intentie werkt. Zie het als een bepaalde ‘mindset’, ook bij jezelf, om open te staan voor de ander. Zo vraag ik vaak: wat inspireert jou? Wat is voor jou het ideale lees- of rekenmoment in de klas? Wat vond jij jouw beste les? En daar vraag ik op door. Ik probeer te achterhalen wat iemands passie is voor het onderwijs. Het gesprek is dus niet: wat is er mis gegaan?’
Absoluut niet soft
De vraag is of je dan wel bij de essentie van een probleem komt. Zijn het niet vooral goednieuwsgesprekken en is het niet te ‘soft’, zoals de kritiek wel eens luidt? Dat vindt Bento absoluut niet. ‘Als je bespreekt wat er goed gaat, dan weet de persoon zelf ook wat er niet goed gaat en waar valkuilen zitten. En waar hij of zij zich kan verbeteren. Als ik dat als eerste zou benoemen, dan voelen mensen zich aangevallen. Natuurlijk kan ik wel mijn mening geven over een bepaalde kwestie, maar dat vraag ik wel eerst expliciet: vind je het goed als ik mijn idee daarover aangeef?’
Het Goede gesprek op RKPC De Toekomst
- Startgesprek, met elke leraar aan het begin van het schooljaar. Hierin komt bijvoorbeeld aan de orde wat de leraar in het jaar wil doen, of andere wensen er zijn. Alleen afspraken over opleidingen worden vastgelegd.
- Ontwikkelgesprek, met elke leraar, aan de hand van een vragenlijst. Onderwerpen zijn bijvoorbeeld opleidingen of onderwerpen die voortvloeien uit de cao. De leraar maakt bij voorkeur het verslag.
Duurzame aanpak
Het resultaat staat altijd voorop, en dat is goed onderwijs voor de leerlingen, zo licht hij toe. ‘Onze school staat voor de uitdaging om betere resultaten te boeken. Ik wil af van tijdelijke verbeterprojecten en kies voor een meer duurzame aanpak. Centraal staat om aan verbetering te werken en ik geef sturing aan dat proces, in die gesprekken maar ook door klassenbezoeken bijvoorbeeld.
‘Ik wil achterhalen wat iemands passie is voor het onderwijs. Het gesprek is dus niet: wat is er mis gegaan?’
Bento Busse, directeur RKPC De Toekomst
Niet alleen op RKPC De Toekomst gaan ze uit van waarderend leiderschap, maar ook bovenschools wordt er aan een waarderende gesprekscyslus gewerkt. Er zijn trainingen voor leidinggevenden en ook medewerkers volgen gesprekstrainingen, gebaseerd op de zes logische niveaus van Bateson. Deze niveaus (van laag naar hoog) zijn: omgeving, gedrag, vermogens, overtuigingen, identiteit en zingeving. Dat is niet alleen handig om goed met collega’s te kunnen communiceren, maar ook met leerlingen of ouders, vindt Bento. ‘Voor startende leraren zijn bijvoorbeeld oudergesprekken best moeilijk. Op de opleiding leer je daar niet zo veel over. Deze aanpak geeft je meer houvast in de structuur van een gesprek, los van de inhoud.’
Positievere en betere samenwerking
Een goed gesprek is geen verplicht nummer maar zet mensen aan het denken over wat ze willen en hoe ze zich willen ontwikkelen. Daarin ziet Bento de school groeien. ‘Toen ik begon was er een kloof tussen pedagogisch medewerkers en leraren. Door meer open gesprekken te voeren zie je dat mensen elkaar beter begrijpen en van elkaar leren. Zo word je een lerende organisatie. Dat geldt ook voor samenwerking tussen leraren van de verschillende stamgroepen. Heel belangrijk voor onze school!’
Voorwaarden voor een goed gesprek
Waarderend leiderschap is niet iets wat je van het een op het andere moment kunt toepassen, denkt hij. ‘Het is een kwestie van opbouwen. Als leidinggevende moet je een goede band hebben met je medewerkers en snappen hoe ze in elkaar zitten. Bij mij is dat voor een deel ervaring die ik heb opgedaan, dat je sneller ziet waar iemands hart ligt. De ene persoon heeft meer behoefte aan structuur en hiërarchie en de ander juist niet en daar moet je op aansluiten.’
Een andere voorwaarde is iets waar in het onderwijs een eeuwig gebrek aan is: tijd. Het moet allemaal binnen schooltijd gebeuren. En dat is extra lastig op een kleine school, waar je veel zelf moet doen: van personeelszorg tot een subsidie aanvragen bij de gemeente, of een lekke dakgoot laten repareren. Dat maakt het werk uitdagend maar ook leuk: je moet een duizendpoot zijn, vindt de schooldirecteur.
Tips van Bento Busse voor Het goede gesprek
- Ken je leraren, als mens en als leraar. Net als leraren hun eigen leerlingen kennen, en hun aanvliegroute, moet jij dat als leidinggevende van je team weten. Houd rekening met levensfase en verwachtingen van je leraren.
- Leraren zoeken vaak naar bevestiging, dat ze het goed doen, en dat je er voor ze bent. Ieder mens wil waardering en verbinding, dus heb daar aandacht voor.
