Workshop ‘Samen op school’ – Samen spelen om samen verder te komen

We speelden een verkorte versie van het spel met een groep leraren en lerarenopleiders. De start was licht, maar de diepgang volgde vanzelf. Zo begonnen we met het herkennen van hoe snel je brein mensen in hokjes plaatst en wat er gebeurt als je je nieuwsgierigheid volgt in plaats van je eerste oordeel.

Een deelnemer vertelde:

“Ik had een collega die altijd heel fel uit de hoek kwam in vergaderingen. Maar toen ik echt het gesprek aanging, begreep ik waar dat vandaan kwam en vanaf dat moment verliep de samenwerking veel beter.”

Een van de andere deelnemers deelde tijdens het spel een ervaring met een collega die in transitie is. In het begin sprak de deelnemer per ongeluk de collega aan met het verkeerde gender. De collega zelf ging daar sportief mee om, wat ruimte gaf om te wennen en te groeien. Inmiddels gebruikt de deelnemer het juiste taalgebruik, en is het vanzelfsprekend geworden.

Denken in bubbels – en eruit stappen

Een groot deel van het gesprek ging over de ‘bubbels’ binnen een school. Hechte vakgroepen, vaste clubjes in de teamkamer: ze ontstaan vanzelf, maar kunnen ook zorgen voor geslotenheid en het gevoel dat je er pas bij hoort als je je plek hebt ‘verdiend’.

“We hadden een aantal leraren die echt een bubbel vormden.”

Die dynamiek werd binnen de school lange tijd als vanzelfsprekend geaccepteerd, totdat iemand het benoemde, met iets simpels als: “Misschien is het ook leuk om eens met andere collega’s te socialiseren?” En dat maakte verschil. Niet door grote ingrepen, maar door het besef dat je de school samen vormt. Dat iedereen erbij mag horen, zonder eerst de juiste klik of plek te moeten vinden.

Ook werd er hardop nagedacht over hoe kleine gewoontes bubbels kunnen versterken. Op de school van een van de deelnemers zijn er flexplekken, maar iedereen zit eigenlijk altijd op dezelfde plek.

“Ik denk juist dat als je eens op een andere plek gaat zitten, je vanzelf andere gesprekken voert. Dan hoor je ineens waar iemand op vakantie is geweest of wat iemand bezighoudt en leer je elkaar op een ander niveau kennen.”

De verhalen lieten zien hoe snel er iets kan verschuiven als je openstaat voor verandering. Soms is het al genoeg om gewoontes te doorbreken, patronen te benoemen en nieuwsgierig te zijn naar wie er nog meer aan tafel zit. Zo ontstaat vanzelf meer ruimte voor verbinding.

Symbolen die kansen of hindernissen blootleggen

Samen op school is een bordspel waarbij je samen toewerkt naar de lerarenkamer, de plek waar iedereen erbij hoort. Maar onderweg kun je een symbool tegenkomen die geluk of pech brengt. Deze symbolen functioneren als een soort ‘kanskaarten’ en laten op speelse manier zien hoe privileges of uitsluiting je in het echte leven ook onverwacht kunnen helpen of tegenwerken.

In het spel kan zo’n symbool betekenen dat je een stap vooruit mag zetten, bijvoorbeeld omdat je iemand op respectvolle manier aanspreekt en daarmee een voorbeeld bent voor je team. Maar het kan ook zijn dat je juist een stap terug moet doen, omdat je je onveilig voelt op je werk: als je tijdens de pauze grappen hoort die niet aansluiten bij jouw overtuiging, en je besluit om dat deel van jezelf maar te verzwijgen.

De symbolen voegen een extra laag toe aan het spel, zo ook tijdens de workshop. Je kon net op weg zijn naar de lerarenkamer en ineens teruggeworpen worden, of juist vanuit een achterstand onverwacht een sprong maken. Dit maakte tastbaar dat kansen en belemmeringen binnen teams niet eerlijk verdeeld zijn – en wat dat betekent voor het gevoel van erbij horen.

Wat je ziet als je écht kijkt

“De school waar blonde meisjes juffrouw worden, dat is het beeld. Maar er komen ook steeds meer jongens, en mensen van kleur.”

Een van de opdrachten riep deelnemers op om stil te staan bij het beeld dat anderen van hun school hebben, en wat er gebeurt als je dat beeld bevraagt. Het leidde tot scherpe observaties over hoe snel scholen worden ingedeeld op basis van stereotype aannames.

“Door de buurt wordt onze school gezien als een gelovige en witte school met ouders die allemaal een groot huis hebben. Maar als mensen onze school beter leren kennen leren ze ook dat er ook mensen buiten de wijk komen die niet alle twee werken of allemaal een groot huis hebben of met een dure auto naar school komen.”

De gesprekken gingen verder. Naar de samenstelling van het team, naar de ‘doorsnee collega’, en naar wie daar wel of juist niet in past. Het riep vragen op over zichtbaarheid, herkenning en representatie.

“We leiden docenten op voor kinderen van alle kleuren, maar we kunnen hen nauwelijks spiegelen. Dat wringt.”

Deze reflecties maakten zichtbaar hoe groot het verschil kan zijn tussen het beeld dat mensen van een school hebben en de realiteit binnen de muren. Ze lieten zien hoe belangrijk het is om dat beeld te bevragen en om te blijven werken aan herkenning en verbinding, zowel in het team als voor de leerlingen.

Iedereen doet ertoe

De workshop eindigde met een ogenschijnlijk simpele vraag: wat zou de school missen als jij er niet zou zijn? De antwoorden waren divers en oprecht. De een noemde creativiteit, een ander humor of zorgvuldigheid. Er kwamen verhalen over aanstekelijk klassenmanagement, het vermogen om met iedereen te verbinden, en het zijn van een echte duizendpoot. Talenten die misschien niet altijd worden uitgesproken, maar die in de praktijk onmisbaar zijn voor een gezond, veilig en inclusief schoolteam.

Het bordspel ‘Samen op School’ is gratis te downloaden via het Arbeidsmarktplatform PO.

En ga samen op weg naar een lerarenkamer waar iedereen erbij hoort.