Innovatieve pilots

Pilots Tegemoetkoming aanpak lerarentekort

Met de tegemoetkoming aanpak lerarentekort ondersteunde het Arbeidsmarktplatform PO schoolbesturen en pabo’s bij een regionale aanpak van het lerarentekort. In het schooljaar 2017-2018 startten zeven pilots en in het schooljaar 2018-2019 gingen nog eens vijf pilots van start.

In vijf jaar tijd opgeleid worden tot sociaal werker en leerkracht basisonderwijs

Maatschappelijke ontwikkelingen als Passend Onderwijs, de komst van brede scholen, de instroom van vluchtelingenkinderen brengen de hulpverlening en onderwijs dichter bij elkaar.

Lucas Onderwijs (Den Haag), Prof. Dr. Leo Kannergroep (Leiderdorp), Stichting Speciaal Onderwijs Leiden e.o. (Leiden) en de pabo van Hogeschool Leiden geven studenten van de opleiding Social Work, Jeugd in Onderwijs de kans om in vijf jaar tijd twee bachelors te halen. Na afloop zijn zij een sociaal werker en leraar die toegerust is voor het (voortgezet) speciaal basisonderwijs of als leraar in een brede context. Een nieuwe groep studenten wordt zo warm gemaakt voor het onderwijs. Ook staan scholen en pabo nauw met elkaar in contact over het opleiden van nu.

Focus op herstarters

Het aanspreken van een verborgen doelgroep, de herstarter, met onbekend talent, en daarvoor ook de samenwerking zoeken met het UWV. Daarmee wil De Brede Selectie, een samenwerkingsverband van zeven Amsterdamse schoolbesturen nieuwe leraren werven voor hun nijpende vacatures. Samen met de pabo van Hogeschool van Amsterdam bieden zij herstarters een traject op maat met stage, scholing en werk. Daarbij is veel aandacht voor coaching on the job. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt krijgen een eigen soort loopbaanbegeleiding.

Kandidaten met onderwijs gerelateerde opleiding klaarstomen voor het po

Stichting Pool West, waarin zeventien schoolbesturen samenwerken, is de regionale vervangingspool voor het primair onderwijs in de regio Delft – Lansingerland – Haaglanden – Zoetermeer – Leiden. De vraag naar gekwalificeerde leraren is groter dan het aanbod. De (potentiële) bronnen voor aanbod van personeel leveren veel te weinig gekwalificeerde instroom op. Daarom gaat stichting Pool West in samenwerking met pabo In Holland (Den Haag) kandidaten die al een onderwijs gerelateerde opleiding hebben voltooid in een versnelde periode (1 à 2 jaar) door middel van een opleiding op maat klaarstomen voor het primair onderwijs. Kandidaten kunnen gedurende deze periode wel al als onderwijsassistent aan de slag.

Dubbele lerarenopleiding pabo en ALO: twee diploma’s in vijf jaar

Het ontwikkelen van een diplomeringstraject voor studenten om in vijf jaar tijd zowel een ALO- als een pabo-diploma te halen. Hierdoor wordt bijgedragen aan een grotere diversiteit van leraren, aan een toenemende vraag naar bevoegde vakleerkrachten bewegingsonderwijs en aan meer loopbaanmogelijkheden voor deze doelgroep. Optimus Primair Onderwijs (Cuijk) en SKPCPO Delta (Arnhem) ontwikkelen onder andere in samenwerking met de pabo Hogeschool Arnhem Nijmegen hiervoor een visie over de manier waarop de beide opleidingen elkaar versterken en het leren op de werkplek wordt geïntegreerd. Daarnaast wordt gezamenlijk een beroepsbeeld ontwikkeld van de groepsleerkracht die bevoegd is om bewegingsonderwijs te geven.

Nieuwe leerroute tot excellente leerkracht

De afgelopen jaren hebben steeds minder scholieren gekozen voor de pabo van Hogeschool Zeeland en daarnaast is er binnen het voortgezet onderwijs een sterke daling in leerlingenaantallen, waardoor er minder scholieren naar het middelbaar en hoger beroepsonderwijs gaat. Dit fenomeen versterkt de eerder genoemde lagere instroom in de pabo. Zonder aangroei van studenten wordt het voortbestaan voor de pabo van Hogeschool Zeeland dan ook moeilijk. Reden om samen met de Coöperatie Primair Onderwijs Zeeland te onderzoeken of de pabo samen met het po-veld een leerwerkplekomgeving kan creëren waarin studenten opgeleid kunnen worden tot excellente leerkracht.

Gymleerkrachten binnen 1 jaar omscholen tot leerkracht basisonderwijs

Stichting RTC Cella, een samenwerking tussen zes schoolbesturen in de regio Alphen, Gouda en Nieuwveen, is vanwege het te kort aan leraren in hun regio, op zoek gegaan naar een doelgroep die al affiniteit en ervaring heeft met het onderwijs en in sommige situaties ook al werkzaam is in het po. Door een vakleerkracht bewegingsonderwijs ook de bekwaamheid van leraar basisonderwijs te laten halen, ontwikkel je leraren die op verschillende fronten in een school inzetbaar zijn. Samen met de pabo Hogeschool Leiden worden daarom vakleerkrachten bewegingsonderwijs binnen een periode van één jaar bij-/omgeschoold tot leraar basisonderwijs.

Ontwikkelen specifieke programma’s voor latere-loopbaanleraren

Door het tekort aan leraren binnen en buiten Amsterdam is de vraag naar zij-instromers en mensen met een ‘slapende bevoegdheid’ toegenomen. Vijf schoolbesturen uit Amsterdam en omgeving (Stichting Westelijke Tuinsteden, Bijzonderwijs, Agora, Onderwijs aan de Amstel en Amos) werken daarom samen met de Ipabo om deze zogenaamde latere-loopbaanleraren een aanbod te bieden die passend is bij de vraag van leraren in Amsterdam en omstreken. De pilot omvat de ontwikkeling van een voorbereidingsprogramma waarin alle facetten voor een goede voorbereiding aanwezig zijn zodat de zij-instromer ook het geschiktheidsonderzoek behaald. De besturen zorgen voor een afstemming met het Schoolbureau die de kandidaten voorbereidt op het geschiktheidsonderzoek. En er wordt een begeleidings- en beoordelingslijn opgesteld om het uitvalpercentage te beperken. Tot slot komt er een nazorgprogramma met daarin een speciaal inductieprogramma met onderdelen die passen bij de doelgroep.

Talentum Haagland – Kiezen voor onderwijs

De schoolbesturen van PCPO Westland, SCO Delft e.o. en Octant merken steeds meer de gevolgen van het lerarentekort. Vorig schooljaar waren gaten binnen de scholen nog op te lossen, maar tegenwoordig zijn er zeer regelmatig simpelweg geen vervangers te krijgen. Als oplossing gaan de besturen samen met de Hogeschool InHolland een gedegen voortraject ontwikkelen voor diverse opleidingsvarianten. Dit moet een gastvrij traject zijn waarbinnen mensen zich kunnen oriënteren op het vak van leerkracht. Ook willen de scholen zichzelf een spiegel voorhouden. Door welke belemmeringen komen potentiële leerkrachten niet bij hen terecht? Welke doelgroepen weten ze niet te bereiken? En welke interne processen moeten veranderen om die doelgroepen wel binnen te halen?

Nieuwe opleidingsvariant voor vrijeschoolonderwijs

Door de toenemende interesse in vrijeschoolonderwijs stevenen vrijescholen af op een groot lerarentekort. In Nederland is op dit moment slechts één pabo, aan de Hogeschool Leiden, die studenten opleidt tot vrijeschoolleerkracht. Deze pabo is echter vanwege de locatie niet voor alle studenten in Nederland goed te bereiken. Ook is de uitstroom te groot om te voorzien in de totale behoefte aan vacatures. De besturen van stichting Pallas, stichting Athena en de Vereniging van Vrijescholen slaan daarom de handen ineen om het lerarentekort in de regio’s midden, zuid en noordoost aan te pakken. Samen met een centraal gelegen pabo willen ze een curriculum ontwikkelen waarbij studenten zich naast het reguliere programma kunnen specialiseren tot vrijeschoolleerkracht.

Kleurrijk meesterschap

Er zijn weinig leerkrachten met een migratieachtergrond, terwijl het juist voor het leerproces van leerlingen met die achtergrond wenselijk is dat zij een rolmodel hebben. De Haagse Scholen, Librijn en de pabo van de Haagse Hogeschool willen dan ook jongeren en volwassenen met een migratieachtergrond werven voor het vak van leraar basisonderwijs. Dit is tegelijk een manier om het lerarentekort terug te dringen. De scholen starten een project met drie onderdelen die elkaar versterken:

1. Een voorbereidend onderzoek moet duidelijk maken wat jongeren met een migratieachtergrond tegenhoudt om te kiezen voor het beroep van leerkracht.
2. Met de informatie uit het onderzoek ontwikkelen de scholen activiteiten en communicatie om vooroordelen weg te nemen en studiekiezers met een migratieachtergrond aan te spreken.
3. Tot slot versterken de scholen hun netwerk en er komt een gedegen evaluatie tijdens een afsluitende bijeenkomst.

POVO-project Rotterdam

Het POVO-project is een initiatief van LMC voortgezet onderwijs Rotterdam, Stichting PCBO Rotterdam Zuid, de Rotterdamse Vereniging voor Katholiek Onderwijs en Thomas More Hogeschool. De besturen van deze scholen zien het lerarentekort als een symptoom van een groter probleem. Volgens hen moet het huidige onderwijssysteem fundamenteel veranderen om beter aan te sluiten bij de eigentijdse behoeften van leerlingen en personeel. Als het po, vo en mbo bijvoorbeeld dezelfde organisatiestructuur zouden hebben, zijn leraren flexibeler inzetbaar en ontstaat er minder snel een lerarentekort.

Leraren uit het po en vo komen nu vaak alleen in contact met elkaar bij de overdracht van leerlingen uit groep 8. Terwijl de po-leraren veel kennis hebben over hun leerlingen die leraren in het vo goed zouden kunnen gebruiken. Het POVO-traject brengt de gescheiden werelden bij elkaar door leraren uit het vo te detacheren naar het po. Daar verzorgen ze in de bovenbouw lessen op hun eigen vakgebied. De vo-leraren bereiden de lessen voor met hun po-collega’s en de twee leraren observeren elkaars lessen. Zo leren de leraren van elkaar en kunnen de leerlingen beter begeleid worden bij hun vervolgopleiding.

Meer weten? Zie het artikel in het Schoolmanagement december 2019

Scholieren uit het vo enthousiast maken door een bijbaan als leerlingbegeleider

In de regio Zwolle-Salland werken scholen in het speciaal onderwijs, primair en voortgezet onderwijs samen met de pabo van Hogeschool Windesheim om scholieren van havo en vwo al in een vroeg stadium enthousiast te maken voor een baan in het onderwijs. De scholen van de deelnemende stichtingen bieden ruimte voor zelfverantwoordelijk leren bij alle vakken. Hierbij is coaching nodig. Leerlingen uit de bovenbouw van de havo en het vwo gaan deze coaching (tutoring) in het po verzorgen, waarbij zij zelf weer begeleid worden door studenten van de pabo.

Met deze aanpak maken de scholen gebruik van de talenten van hun eigen vo-leerlingen en krijgen die scholieren op hun beurt een leerzame bijbaan waarin ze kunnen kennismaken met het vak van leraar. De deelnemende scholen hopen dat zo meer scholieren uiteindelijk voor de pabo kiezen en dat daarmee het dreigende lerarentekort vermindert. Doordat de scholieren begeleiding krijgen van pabo-studenten, kunnen de leerkrachten zich focussen op hun kerntaken én profiteren ze van de extra handen in de groep. Voor de pabo-studenten is het een verrijking van hun stage om een brug te vormen tussen de basisschool, de vo-leerling en de pabo.

Elk van de pilots is voortgekomen door samenwerking tussen schoolbesturen en pabo’s op regionaal niveau. Daardoor sluiten de plannen van aanpak specifiek aan bij de knelpunten in een regio. Tegelijk bieden de pilots ook inspiratie voor schoolbesturen in andere regio’s.