In het primair onderwijs zijn de personeelstekorten een groot en groeiend probleem. Veel schoolorganisaties hebben moeite om geschikt personeel aan te trekken en naar verwachting blijft dat de komende jaren moeilijk. Daarom is het niet alleen belangrijk om nieuw onderwijspersoneel aan te trekken, maar ook om huidig personeel te behouden. Een aantrekkelijke werkomgeving kan hier een bijdrage aan leveren.
In het primair onderwijs zijn de personeelstekorten een groot en groeiend probleem. Toch krijgt niet elke regio hier in dezelfde mate mee te maken. De arbeidsmarkt in het primair onderwijs heeft namelijk een sterk regionaal karakter. Voor veel schoolorganisaties is het moeilijk om voldoende en geschikte medewerkers te vinden. Voor andere scholen is het soms moeilijk om hen te behouden. En er zijn scholen die ondanks de tekorten in staat zijn om voldoende personeel aan te trekken én te behouden.
Daarom is het goed om te investeren in een ‘aantrekkelijke werkomgeving’. Want deze zorgt voor:
Uit een verkenning naar vertrekredenen van leraren in het primair onderwijs van het Arbeidsmarktplatform PO blijkt dat leraren er steeds vaker voor kiezen om van baan te wisselen. Vooral het stijgende aantal leraren dat overstapt naar een ander schoolbestuur valt op. Al blijven leraren over het algemeen wel trouw aan hun beroep. Met name de inhoud van het werk en onvrede over ontwikkelingsmogelijkheden blijken belangrijke vertrekredenen. Door daar als schoolorganisatie op in te spelen en daarover het gesprek met elkaar aan te gaan, draag je bij aan een aantrekkelijke werkomgeving en voorkom je dat medewerkers vertrekken.
Om iets te doen tegen de personeelstekorten op scholen met de grootste onderwijsachterstanden is in het Nationaal Programma Onderwijs ruimte gecreëerd voor een arbeidsmarkttoelage. Op de 15 procent van de scholen met het grootste risico op onderwijsachterstanden krijgt het onderwijspersoneel een extra beloning van 5 tot 8 procent van het maandsalaris. Met als doel het werken op deze scholen aantrekkelijker te maken. Voor de arbeidsmarkttoelage is landelijk een budget beschikbaar van € 375 miljoen (schooljaren 2021/2022 en 2022/2023). In het Onderwijsakkoord (voorjaar 2022) is afgesproken dat de bekostiging van de toelage structureel wordt.
Om inzicht te geven in het effect van de arbeidsmarkttoelage en hoe de implementatie ervan is verlopen, heeft het Arbeidsmarktplatform PO twee deelonderzoeken uitgevoerd.
Het primair onderwijs staat bekend als een sector waarin relatief veel in deeltijd wordt gewerkt. Meer dan de helft van de leraren werkt namelijk in deeltijd. Dat is meer dan in het voortgezet onderwijs (38 procent) en het landelijk gemiddelde (36 procent). Het stimuleren van mensen die meer uren willen werken, is een kansrijke optie om de krapte op de arbeidsmarkt te verminderen.
Het Arbeidsmarktplatform PO voerde een verkenning uit naar de factoren die deeltijdwerk beïnvloeden en de mogelijkheden om een langere werkweek te stimuleren. Zoals:
In gesprekken met deeltijdwerkers over hun contractomvang, is het belangrijk dat deze factoren aan de orde komen. Schoolleiders hebben met name invloed op de organisatorische factoren en op de wijze waarop zij het gesprek aangaan met leraren. Vervolgens kunnen afspraken gemaakt worden om in te spelen op de persoonlijke behoeften van leraren, rekening houdend met de andere hoofdfactoren, die onder meer de levensfase, werk-privébalans en landelijk afgesproken regelingen omvatten.
Goed onderwijs staat of valt bij voldoende gekwalificeerde en inzetbare medewerkers, nu en in de toekomst. Daarom investeren veel schoolorganisaties in duurzame inzetbaarheid. Met het generatiepact kunnen schoolorganisaties medewerkers van alle leeftijden op een duurzame manier aan het werk houden.
Het generatiepact is een verzamelnaam voor een aantal regelingen met hetzelfde doel: medewerkers kunnen minder gaan werken, terwijl ze hun salaris gedeeltelijk behouden en hun pensioenopbouw (gedeeltelijk) doorloopt. Er zijn verschillende manieren om de regeling in de praktijk uit te werken. Een veel gekozen variant is ‘80-90-100’, waarbij de medewerker 80 procent werkt, 90 procent krijgt doorbetaald en 100 procent pensioen opbouwt. Andere percentages zijn uiteraard ook mogelijk. Het uitgangspunt van het generatiepact is dat medewerkers minder werken en dat de werkgever bereid is om een deel van de kosten op zich te nemen, waardoor medewerkers vitaal kunnen doorwerken.
Dankzij het generatiepact kunnen vooral oudere medewerkers minder uren werken en blijft hun waardevolle kennis voor de schoolorganisatie behouden. De regeling kan de regeling ruimte bieden aan jongere medewerkers om hun deeltijdfactor uit te breiden, zodat zij meer ervaring kunnen opdoen met lesgeven, maar ook meer tijd krijgen om zich te ontwikkelen. Op deze manier heeft het generatiepact een positief effect op het werkplezier en de vitaliteit van alle medewerkers. Het generatiepact slim en gericht inzetten, kan medewerkers én werkgevers dan ook veel opleveren:
