Innoveren in organisaties

Er zijn verschillende vormen van anders organiseren, zoals werken met gemengde leeftijdsgroepen, multidisciplinaire teams of flexibele onderwijstijden. Scholen kiezen voor anders organiseren vanuit pedagogische en onderwijskundige overtuigingen.

Anders organiseren heeft gevolgen voor het personeel. Het vraagt om andere competenties en vaardigheden dan de meer traditionele vormen van onderwijs. Er wordt een sterkere nadruk gelegd op vaardigheden als samenwerken, flexibiliteit, coaching en ontwikkelvaardigheden. Deze bevindingen blijken uit het rapport ‘Anders leren, anders werken?’, een verkennend onderzoek van het Arbeidsmarktplatform PO naar de personele gevolgen van anders organiseren in het po. Grofweg zijn er in vijf domeinen veranderingen te zien: plaats van het werk, inhoud van het werk, samenwerking, loopbaanontwikkeling en werkbeleving.

1. Plaats van het werk
   Leraren hebben over het algemeen niet langer een eigen klaslokaal, maar delen de verantwoordelijkheid voor hun leerlingen met andere leraren of onderwijsondersteunend personeel. Er wordt bijvoorbeeld gewerkt in (grotere) units of leerpleinen. Er ontstaan zo nieuwe functies, zoals unitregisseur of leerpleincoördinator. Leerlingen kunnen vaak ook in verschillende typen ruimtes werken, afhankelijk van waar zij op dat moment mee bezig zijn.
2. Inhoud van het werk
   Functiedifferentiatie gaat op veel scholen hand in hand met taakdifferentiatie. Dit betekent dat leraren zich vaak meer kunnen focussen op hun kerntaken, zoals instructie geven, terwijl de begeleiding van leerlingen vaker bij onderwijsassistenten komt te liggen. Ook kunnen leraren zich op veel scholen specialiseren in bijvoorbeeld taal of rekenen. Dit betekent dat leraren in de praktijk niet altijd meer dezelfde taken hebben of dezelfde tijd aan bepaalde taken besteden.
3. Samenwerking
   Leraren op anders organiserende scholen werken vaak veel samen met elkaar en soms ook met onderwijsassistenten of leraarondersteuners. De nadruk op samenwerking betekent overigens geen verlies van autonomie. Wel heeft regelruimte vaak betrekking op het team: als team heb je veel ruimte om samen beslissingen te nemen. Ook ligt er vaak een sterke nadruk op het leren van en met elkaar.
4. Loopbaanontwikkeling
   Het personeel kan zich specialiseren, nieuwe taken op zich nemen en als onderwijsassistent bijvoorbeeld doorgroeien naar de functie van leraar. Dit maakt het werk niet alleen inhoudelijk anders, maar zorgt over het algemeen ook voor iets meer loopbaanperspectief voor het personeel. Anders organiseren maakt het beroep van leraar ook gevarieerder – je hebt als leraar meer keuzemogelijkheden als het gaat om het soort school waar je wilt werken.
5. Werkbeleving
   Het personeel op anders organiserende scholen is over het algemeen heel tevreden over hun werk. Ze waarderen de samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid en vinden het fijn dat ze meer inhoudelijk bezig kunnen zijn met hun vak. Ondanks dat werkplezier ervaart ook het personeel op anders organiserende scholen vaak werkdruk. Wel geeft een deel van de scholen en leraren aan dat ze hier relatief goed mee om kunnen gaan door de gedeelde verantwoordelijkheid.