Versterken van zij-instroom

Flinke toename aantal zij-instromers

De afgelopen jaren is het aantal zij-instromers in het primair onderwijs flink toegenomen. Kozen er in 2017 nog maar 71 mensen van buiten het onderwijs voor een baan voor de klas, in 2022 waren dit er 799. Van iedere zes of zeven nieuwe leraren in het basisonderwijs, is er één een zij-instromer in het beroep. Uit een rapportage van het ministerie van OCW blijkt dat een groot deel van de zij-instromers na afronding van het traject in het onderwijs blijft werken. Van de lichting die in 2014 als leraar zij-instroomde, is 83 procent vijf jaar later nog steeds werkzaam in het onderwijs. Het rendement is dus hoog.

Waarom zij-instroom?

Voor de rapportage ‘Gewoon, met zij-instroom’ ging het Arbeidsmarktplatform PO met schoolleiders en bestuurders in gesprek over de meerwaarde van zij-instromers. Daaruit kwam naar voren:

• Zij-instromers hebben meer en andere werkervaring, uit andere branches en functies en rollen. Die ervaring en frisse ideeën nemen ze mee de school en de klas in. Ze stellen scherpe vragen en stimuleren de collega’s tot nadenken.
• Zij-instromers beschikken over een netwerk afkomstig uit een andere sector. Hiermee brengen ze nieuwe contacten en innovatieve ideeën de school in.
• Zij-instromers maken een bewuste keuze voor een vervolgstap in het onderwijs, ze zijn doorgaans sterk (intrinsiek) gemotiveerd.
• Zij-instromers zijn gemiddeld ouder dan pasafgestudeerden. Ze hebben meer levenservaring, hebben soms zelf kinderen en brengen daardoor een ander, meer senior perspectief mee dan jonge, startende professionals.
• Zij-instromers met werkervaring buiten het onderwijs vergroten de diversiteit in kennis en competenties in het team. Dit draagt bij aan het innovatief vermogen.

Voorwaarden voor succes

Het zij-instroomtraject vraagt om een investering van zowel de zij-instromers als de schoolorganisatie. Uit de rapportage ‘Gewoon, met zij-instroom’ komen een aantal voorwaarden voor een succesvol zij-instroomtraject naar voren:

• Motivatie en goede oriëntatie van de zij-instromers zijn een belangrijke indicatie voor succes. Geef als schoolorganisatie (potentiële) overstappers een realistisch beeld van wat het vak en de overstap inhoudt (denk aan: balans studie, werk en privé en financiële consequenties).
• Maak regionale afspraken over wervingsactiviteiten, begeleiding en arbeidsvoorwaarden om concurrentie om zij-instromers tussen organisaties weg te nemen.
• Maak passende maatwerkafspraken tussen de schoolorganisatie en lerarenopleiding. Communiceer de gemaakte afspraken helder naar alle betrokkenen. Denk aan afspraken over: inzet en aantal werkdagen, opleidingsdagen, begeleiding en dubbele bezetting.
• Eenmaal aan het werk is de schoolomgeving bepalend voor het succes. Een professionele leercultuur, gebaseerd op vertrouwen en betrokkenheid van collega’s bij het gezamenlijk opleiden, helpen zij-instromers om hun weg in het team te vinden.

Van vakdocent vo naar bevoegd leraar po

Hoewel ook het voortgezet onderwijs kampt met krapte op de arbeidsmarkt, bestaat het beeld dat voor de kunstvakken en lichamelijk onderwijs juist sprake is van een aanzienlijke stille reserve. Van de bijna 40 duizend personen met een lesbevoegdheid, zijn er 25 duizend in loondienst. Dit is een potentiële doelgroep om toe te leiden naar het leraarschap in het po. In het rapport ‘Van vakdocent vo naar bevoegd leraar po’ verkende het Arbeidsmarktplatform PO de mogelijkheden van deze zij-instroomroute naar het primair onderwijs.

Mentoring zij-instroom: van financiële expert naar leraar

Het onderwijs en de financiële sector hebben de handen ineengeslagen om financiële experts naar een baan voor de klas te begeleiden. Daarom startte het Arbeidsmarktplatform PO samen met ABN AMRO in 2021 met een mentoringprogramma. In de pilots ondersteunen mentoren een mentee om de overstap van de financiële sector naar het onderwijs soepel te laten verlopen. Aanleiding voor de pilots was het convenant Aan de slag voor klas waarin de mogelijkheden zijn verkend om een mentorprogramma te starten.

Uit de pilots, waarin in totaal 12 mentoren aan 13 mentees gekoppeld werden, komt naar voren dat ‘mentoring en menteeschap’ met mensen die uit dezelfde sector komen meerwaarde heeft (in aanvulling op andere begeleidingstrajecten). Vooral het een-op-een-contact en de persoonlijke aandacht waren van meerwaarde.