Energievreter te lijf: werkdruk verlagen bij nakijkwerk

Een blog van Ellen Feller, procesbegeleider Samenwerken aan werkdruk.

Nakijkwerk is een tijdvreter in het primair onderwijs. Maar wat opvalt is dat de tijd die een leerkrachten aan nakijken besteden, sterk verschilt. De één is in een kwartier klaar en een ander is blij als hij het nakijkwerk binnen een uur heeft afgerond. Hoe kan dat?

Eén van de pilotscholen die ik vanuit het Arbeidsmarktplatform PO begeleid ging aan de slag met het verminderen van de nakijktijd bij het aanpakken van werkdruk. Voordat ze in de bouwvergadering met elkaar hierover spraken, beantwoordden ze eerst ieder voor zich de onderstaande vragen.

1. Bedenk je vooraf wat je met het nakijken wilt bereiken? Wil je leerlingen laten leren van hun fouten? Wil je de voortgang meten? Wil je ze belonen? Wil je het werktempo beoordelen? Of wil je nauwkeurigheid van het werken stimuleren? Een belangrijke vraag die je jezelf moet stellen, is of het doel dat je voor ogen hebt wel het beste te bereiken is met nakijken? Als je dit jezelf steeds kritisch afvraagt, merk je dat je minder vaak kiest voor ‘nakijken’.
2. Bedenk je bij het ontwikkelen van een opdracht, hoeveel tijd het nakijken van de opdracht je gaat kosten? Stel, als je een opdracht bedenkt, voor jezelf de maximumtijd voor het nakijken vast. Als je verwacht toch meer tijd kwijt te zijn, pas dan de opdracht aan, zodat je binnen de beoogde nakijktijd blijft.
3. Sta je er vooraf bij stil of je het nakijken kunt delegeren? Soms kunnen leerlingen elkaars werk nakijken. Ook klassikaal nakijken kan tijdwinst opleveren.
4. Heeft het nakijken altijd toegevoegde waarde? Alleen als kinderen de fouten verbeteren of als je de fouten met leerlingen bespreekt, heeft het nut om als leerkracht zelf na te kijken. Laat de goede antwoorden erbij zetten door de leerlingen, liefst in kleur. Dan steken de leerlingen er het meeste van op. Kies er ook eens voor om niet na te kijken, of alleen steekproefsgewijs. Veel lesstof komt meerdere keren langs.
5. Leg je bij het nakijken twee schriften naast elkaar? Veel leerkrachten zijn gewend om één schrift per keer na te kijken. Naast het schrift ligt dan het antwoordenboek. Het levert tijdwinst als je twee schriften naast legt en die gelijktijdig nakijkt. Heb je niet twee dezelfde antwoorden, raadpleeg dan het antwoordenboek. Zo doe je twee schriften of toetsen in één keer.
6. Ben je kritisch over het nakijken van pluswerk? Sommige leerlingen doen pluswerk, of moeilijker extra werk. Kijk je dit altijd na? Je weet al wat hun niveau is. Gaat het je om het uitspreken van waardering? Vaak is daar een andere manier geschikter voor, die minder tijd-intensief is en minstens even zoveel waardering geeft als het nakijken van het werk.
7. Kijk je na tijdens het werken van de leerlingen? Het scheelt tijd als je alvast nakijkt bij de leerlingen als ze nog bezig zijn. Zo worden fouten echt verbeterd en heb je sneller inzicht in wat nog niet goed gaat.
8. Gebruik je antwoordbladen bij multiple choicetesten? Je kunt een doorzichtig antwoordblad maken dat je over de antwoorden heen legt. Het kost even tijd om te maken, maar daarna kun je supersnel nakijken.
9. Maak je waar mogelijk gebruik van digitale toetsen? Het digitaal toetsen van leerlingen levert veel voordelen op. Tijdsbesparing voor de leerkracht bij het nakijken, directe feedback aan de leerling en toetsen op eigen niveau. De leerkrachten op de pilotschool bespraken met elkaar de eigen antwoorden en formuleerden voor zichzelf acties om de nakijktijd te verminderen. Resultaat: tijdwinst! En het mooie is dat het tegelijktijdig ook de ontwikkeling van de leerlingen ten goede komt.

Tijd registreren

Tijdens het project LeerKRACHT registreerden in 2012 leraren op acht scholen een aantal weken hun tijd. Hieruit bleek dat de tijd die zij aan het nakijken kwijt waren sterk varieerde, van drie tot negen minuten per gegeven lesuur. Als je alleen al van zeven minuten per gegeven lesuur naar zes minuten kunt gaan, dan is dit op jaarbasis bijna twee dagen tijdwinst! Het loont dus de moeite om op nakijkwerk tijd te besparen. Hoe verlaagt u de werkdruk rondom het nakijken bij op uw school? Deel uw tips via info@arbeidsmarktplatformpo.nl. Voor deze blog is gebruikgemaakt van het boek ‘Van werkdruk naar werkplezier’, geschreven door Angela Kouwenhoven en Annemieke Schoemaker (Pica, 2013).